Bij de opzet en ontwikkeling van een geo-informatie infrastructuur is het de uitdaging om steeds de juiste set standaarden te kiezen. Het Raamwerk van Geo-Standaarden helpt daarbij. Het benoemt de internationale en nationale standaarden die voor Nederland binnen het geo-domein van toepassing zijn voor aansluiting met andere domeinen. Het raamwerk houdt rekening met aansluiting op de Europese geo-informatie infrastructuur en borgt integratie van het geo-informatie domein in de Nederlandse digitale overheid.
Het Raamwerk van geo-standaarden is geschreven voor iedereen die geodatasets vastlegt, uitwisselt en beheert en voor iedereen die informatiebeleid maakt. Het doel van het Raamwerk van geo-standaarden is om uit de grote verscheidenheid aan standaarden de juiste set te kiezen: die standaarden die nodig zijn om geodata vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar te maken. Wij baseren de keuzes voor standaarden in het Raamwerk op de volgende uitgangspunten: internationale aansluiting, volwassenheid en openheid van deze geo-standaarden en brede adoptie en gebruik. Het toepassen van de in dit raamwerk opgenomen geo-standaarden, draagt bij aan een solide geo-informatie infrastructuur, in lijn met internationale ontwikkelingen en aansluitend op de nationale digitale overheid.
Het Raamwerk van geo-standaarden is richtinggevend voor het gebruik van standaarden binnen de Nederlandse geo-informatie infrastructuur. Voor Nederlandse overheidsorganisaties is het daarmee de leidraad voor toe te passen geo-standaarden. Het Raamwerk is binnen de overheid verankerd via het Geo-Informatie Beraad. Het Raamwerk is afgestemd met de basislijst open standaarden van het Forum Standaardisatie en vormt het verdiepende hoofdstuk over geo binnen de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA). Met betrekking tot coördinaatreferentiesystemen volgt het Raamwerk de aanbevelingen van de Nederlandse Samenwerking Geodetische Infrastructuur (NSGI). Via de NEN normcommissie Geo-informatie worden relaties met de NEN, CEN en ISO standaardisatie organisaties onderhouden. Daarnaast zijn de in het Raamwerk genoemde geo-standaarden in lijn met de geo-standaarden van de Europese geo-informatie infrastructuur volgens de INSPIRE Richtlijn. De status van het Raamwerk van geo-standaarden kan niet los gezien worden van deze organisaties en/of kaders. Hieronder volgt een korte toelichting van hun relatie met het Raamwerk van geo-standaarden.
Geo-Informatie Beraad
Gelet op het belang van geo-informatie voor publieke taken heeft de Nederlandse overheid een Beraad voor de Geo-informatie - kortweg het GI-beraad- ingesteld om de regie te voeren op de totstandkoming en instandhouding van de nationale geo-informatie infrastructuur.
Het GI-beraad is een ambtelijk adviescollege voor de Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (gezeteld in het Ministerie van Binnenlandse Zaken), die in Nederland verantwoordelijk is voor het beleid en de instandhouding van de nationale geo-informatie infrastructuur. Het GI-beraad is ingesteld op 2 juni 2006 en het instellingsbesluit is in de Staatscourant gepubliceerd. In het GI-beraad zitten vertegenwoordigers van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het Ministerie van Economische Zaken, het Ministerie van Binnenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie, het InterProvinciaal Overleg (IPO), de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), Unie van Waterschappen (UvW), het Kadaster en Rijksgeologische Dienst (TNO), Rijkswaterstaat, Netherlands Space Office (NSO), het Centraal bureau voor de Statistiek (CBS), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) en Geonovum.
De taken van het GI-beraad zijn strategisch van aard, waarbij het GI-beraad de Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening adviseert in de vorm van een strategische agenda over de onderwerpen die de komende jaren aan de orde zullen komen op het gebied van de nationale en Europese geo-informatie infrastructuur. Het GI-beraad heeft het Raamwerk van geo-standaarden vastgesteld als verplicht Raamwerk voor de organisaties die de deelnemers van het GI-beraad vertegenwoordigen.
Forum Standaardisatie
Het Forum Standaardisatie adviseert de Nederlandse overheid over het gebruik van open standaarden. Het Forum Standaardisatie voert het beheer over twee lijsten, namelijk de lijst met verplichte open standaarden voor ‘pas toe of leg uit’ en een lijst met aanbevolen open standaarden.
Voor de standaarden op de ‘pas toe of leg uit’ lijst met open standaarden geldt dat (semi-) publieke organisaties het 'pas toe of leg uit'-principe moeten volgen. Een aantal geo-standaarden uit het Raamwerk van geo-standaarden staat op de ‘pas toe of leg uit’ lijst van het Forum Standaardisatie.
NEN normcommissie Geo-informatie
Bij NEN, Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut, worden afspraken via nationale en/of internationale normcommissies vastgelegd in normen en richtlijnen. De normcommissie Geo-informatie valt binnen de normalisatiestructuur van NEN onder de Beleidscommissie Bouw. Het werk in deze normsubcommissie is gerelateerd aan nationale-, Europese- en mondiale wet- en regelgeving. Op Europees- en mondiaal niveau volgt de normcommissie de normontwikkelingen vanuit de CEN- en de ISO-commissies. Deze nationale- (NEN), Europese- (CEN) en mondiale (ISO) normen, die in relatie staan tot de normcommissie Geo-informatie zijn:
- Basismodel geo-informatie: NEN 3610;
- Geographic information: CEN/TC 287;
- Geographic information/Geomatics: ISO/TC 211.
Nederlandse Samenwerking Geodetische Infrastructuur (NSGI)
Het Kadaster, Rijkswaterstaat en de Dienst der Hydrografie van de Koninklijke Marine werken samen in de Nederlandse Samenwerking Geodetische Infrastructuur (NSGI). Zij zorgen voor het tot stand komen, onderhouden en publiceren van elementen van de geodetische infrastructuur waarin de afspraken en standaarden voor de coördinaatreferentiesystemen worden gemaakt en beheerd.
Het Raamwerk van geo-standaarden volgt de aanbevelingen van de Nederlandse Samenwerking Geodetische Infrastructuur (NSGI) ten aanzien van coördinaatreferentiesystemen.
Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA)
De Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA) is het interoperabiliteitsraamwerk voor de Nederlandse overheid en vertaalt daartoe wetgeving, beleid en standaarden naar architectuurprincipes, beschrijvingen en modellen. Het is een beschrijving van uitgangspunten voor het inrichten van de informatiehuishouding van de Nederlandse overheid. NORA is relevant voor de uitvoering van alle publieke taken door publieke en private organisaties. De geo-standaarden moeten ook passen binnen de Nederlandse Overheids Referentie Architectuur (NORA), de architectuur van alle overheidsorganisaties in Nederland.
Ook principes als Vindbaarheid, Toegankelijkheid en Transparantie zijn belangrijk in NORA evenals voor de nationale geo-informatie infrastructuur.
NORA stelt ook de “pas-toe-of-leg-uit” lijst van het Forum Standaardisatie verplicht. Een basisset met geo-standaarden staat ook op de 'pas-toe-of-leg-uit' lijst. De vermelding op deze lijst draagt bij aan de 'verankering' van de geo-standaarden en geo-informatie infrastructuur in de nationale digitale overheid.
Het Raamwerk van geo-standaarden is een aanvulling op en verdieping van het NORA thema GEO.
INSPIRE Richtlijn
Sinds 15 mei 2007 is de Europese kaderrichtlijn INSPIRE van kracht. Deze richtlijn heeft geleid tot de realisatie van de Europese geo-informatie infrastructuur. De invoering van INSPIRE is met een implementatiewet sinds 2009 in de Nederlandse INSPIRE wet verankerd. In een notendop verplicht de wet Europese lidstaten om geo-informatie (datasets) over 34 thema's te voorzien van metadata en de datasets ‘as is’ en Europees geharmoniseerd beschikbaar te stellen via netwerkdiensten (zoek-, view- en downloaddiensten). Dit alles volgens leveringsvoorwaarden die het gebruik niet onnodig belemmeren. De Europese kaderrichtlijn INSPIRE is in detail uitgewerkt in invoeringsregels, en voorzien van technische richtlijnen. Deze invoeringsregels en technische richtlijnen hebben geleid tot Europese profielen voor geo-standaarden. Deze profielen zijn waar mogelijk ook verwerkt in Nederlandse profielen voor metadata, diverse data specificaties (informatiemodellen) en bijbehorende netwerkdiensten (API’s). De in het Raamwerk genoemde Europese profielen voor geo-standaarden volgen de lijn van de Europese geo-informatie infrastructuur volgens INSPIRE.
Om een systeem of stelsel als een nationale geo-informatie infrastructuur werkend te krijgen en te houden is een samenspel van afspraken nodig. In de kern gaan de werkzaamheden voor het realiseren van samenhangende afsprakenstelsel over geo-standaarden en het verbinden van vraag en aanbod. Het goed beheren en bijhouden hiervan is essentieel en een continu, cyclisch proces.
Meer concreet zijn in deze cyclus de volgende taken te onderscheiden:
- Geo-standaarden verkennen en innoveren;
- Ontwikkelen en beheren van de geo-standaarden;
- Adviseren over toepassen en implementeren van geo-standaarden.
In dit Raamwerk van geo-standaarden gebruiken we derhalve ook verschillende typen documentatie. Wij sommen deze hieronder op, voorzien van hun betekenis.
Norm Een norm is bij een officieel standaardisatie instituut ondergebracht en bevat bindende afspraken.
Standaard Een document met (bindende) afspraken.
Informatiemodel Een standaard waarbij door de term informatiemodel te hanteren wordt aangegeven dat het een abstractie (het model) vormt van de werkelijkheid zoals beschreven binnen een bepaalde sector/domein. Informatiemodellen zijn een semantische invulling van normen voor sectoren zoals ruimtelijke ordening, kabels en leidingen, water, etc..
Praktijkrichtlijn Praktijkrichtlijnen zijn producten die informatie geven, vaak met een technisch karakter, die nodig is voor het toepassen van standaarden. Een praktijkrichtlijn hoort altijd bij een norm of standaard.
Handreiking Op zichzelf staande documentatie dat als doel heeft een hulpmiddel te zijn, niet verplichtend maar ondersteunend.
Werkafspraak Legt uit hoe wetgeving moet worden toegepast bij onduidelijkheden, discrepanties of fouten in de standaarden.
Beheerdocumentatie Documentatie met betrekking tot het beheerproces van de standaard. Deze documentatie betreft niet een standaard of onderdeel daarvan, zoals een handreiking of werkafspraak. Dit kan interne gerichte documentatie zijn voor vastleggen van stappen in het dagelijkse werkproces, planning of hoe de helpdesk werkt. Ook kan dit een beheerplan of handboek zijn.
Het Raamwerk van geo-standaarden is vergeleken met de vorige versie teruggebracht naar een uitgebreide vorm, waarin de samenhang van de geo-standaarden is benoemd en de geo-standaarden zijn opgenomen als internationale standaard en indien van toepassing met de Europese en nationale toepassingsprofielen.
Dit eerste hoofdstuk biedt achtergrondinformatie over het document. Hoofdstuk 2 beschrijft enige context en de geo-standaarden in samenhang.
De geo-standaarden zijn net als in de vorige versies van dit raamwerk verdeeld over zes categorieën:
- Geo-standaarden voor informatiemodellen;
- Geo-standaarden voor visualisatie;
- Geo-standaarden voor Application Programming Interfaces (API’s);
- Geo-standaarden voor uitwisselformaten;
- Geo-standaarden voor metadata; en
- Geo-standaarden voor coördinaatreferentiesystemen.
In de hoofdstukken 3 tot en met 8 zijn voor deze zes categorieën geo-standaarden lijsten van geldende geo-standaarden opgenomen (naar een hiërarchie van internationale, Europese en nationale geo-standaarden) en komen aspecten van kwaliteit van de geo-standaarden en eventueel uitgevoerde verkenningen aan de orde.
Tot slot, zijn alle normatieve referenties – de verwijzingen naar de officiële standaarden documentatie – opgenomen.